«Οι αρχιτέκτονες ζουν στην στενότητα των σχολικών γνώσεων, στην άγνοια των νέωνοικοδομικών κανόνων, και το όραμα τουςσταματάει ευχαρίστως στα περιστέρια πουφιλιούνται. Οι κατασκευαστές όμως τωνυπερωκεανίων, τολμηροί και επιδέξιοι, φτιάχνουνπαλάτια [...] : Και τα ρίχνουν στο νερό!» *
* Έτσι μίλησε ο Charles Edouard Jeanneret, ο επονομαζόμενος Le Corbusier το 1923 στο όραμα του “Για μια αρχιτεκτονική” 1
Αιώνες προτού ο Δυτικός άνθρωπος επενδύσει τα γιγάντια παλάτια των μηχανικών του γνώσεων με μάλλινα κουβάρια ευχών και τα στείλει να διασχίσουν τον Ατλαντικό Ωκεανό προς ένα αχανές άγνωστο, στην πλέον ταραγμένη γωνιά της μεσογειακής λεκάνης έκοβαν βόλτες αεικίνητα κεντήματα της ξυλογλυπτικής, οργανώνοντας τον αιγιακό πολιτισμό του κυκλαδικού αρχιπελάγους. Η ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στα δύο είδη πλεούμενων δεν εντοπίζεται στο υλικό ή την τάξη μεγέθους αλλά στο σημείο που ξεχωρίζει η κραυγή από το λόγο. Η κραυγή, δυναμική και ορμητική σκίζει τον αέρα και απομακρύνεται ως το άπειρο, άγνωστο «άλλο», με σκοπό να του επιβληθεί διά της ισχύος της και να το κατακτήσει. Ο λόγος συντάσσεται, αποδομείται, αναδιπλώνεται και εμπλουτίζεται μέσα από ένα στόλο από μικρά σημεία, φορείς νοημάτων, την ίδια στιγμή που εξελίσσεται σπειροειδώς ανάμεσα σε δύο καθορισμένα μέρη. Ο λόγος είναι η ίδια η σχέση μεταξύ των άκρων του νοητού αυτού ελατηρίου, η αρμονική ανα-λογία της προόδου και τηςσυντήρησης, ο δια-λόγος που ταξιδεύει για να μάθει να φιλοξενεί. Στο αρχιπέλαγος η επικοινωνία γιορτάζει τα όρια της καθώς τα μέρη του λόγου εξακτινώνονται σε πολυάριθμες οντότητεςνησίδες, κάθε μια από τις οποίες διατηρεί τη μοναδική της ταυτότητα ενώ νοηματοδοτείται από τη σχέση της με τις άλλες. Το ομοούσιο των μερών, που τόσο ποιητικά αφουγκράστηκε ο Massimo Cacciari 2 στη βουή των λιμανιών και στο καψάλισμα των αρχαίων τζακιών, έρχεται να χωρέσει στις αεικίνητες οδοντογλυφίδες που, σαν άλλες στιγμιαίες γέφυρες, ενώνουν τα νησιά του Αιγαίου, μεταφέροντας ανθρώπους, αποσκευές και, τι άλλο από, λόγια.
Επανερχόμενοι από το ρομαντικό περίπλου μας στις θάλασσες της θεωρίας, θα παρακαλέσουμε τη μούσα να μας εξιστορήσει την περιπέτεια ενός γεροδεμένου αλλά ευέλικτου σκαριού, που ξεκίνησε μόλις το ταξίδι του στα παράλια των καλοκαιρινών Κυκλάδων. Το Hesperides, ερευνητικό σκάφος, ικανό να αντέξει τους κλυδωνισμούς κάθε Ποσειδώνιας γκρίνιας, στα χέρια δύο φιλόδοξων νεαρών αρχιτεκτόνων άλλαξε χρήση και νερά. Στα σπλάχνα του λαξεύτηκε με χειρουργική ακρίβεια ένα θέατρο, που πλημμύρισε την ουσία του. Το θέατρο έγινε σάρκα από τη σάρκα του, άνοιξε τρύπες στην επιδερμίδα του, γέννησε α-οικους οίκους θεατρίνων και αυλάκια για να φιλοξενηθεί η ροή των θεατών. Την ώρα που πλήθος αλλόφωνοι τουρίστες μαζεύονται με κάθε μηχανικό μέσο από τις γωνιές του κόσμου, για να παραστούν στη γιορτή των οικουμενικών ιδρωμένων απολαύσεων του Αιγαίου, ένα αλλόκοτο πλοίο διαταράσσει την κανονικότητα των λιμανιών και διεγείρει τα καρναβαλικά αντανακλαστικά της κοινωνίας των Κυκλάδων. Μέσα στην «τσιρκοϊκότητα» του το Hesperides μετατρέπεται αναμφίβολα σε ετεροτοπικό 3 μηχανισμό, μια θέση δίχως σαφή θέση στο χάρτη, μια θέση-σχέση που κουβαλάει στα σπλάχνα της τον τόπο της αέναης μετάβασης [transitioning], που συντελείται μέσα από την ανάσα του ηθοποιού, τα ου-τοπικά σκηνικά των θεατρικών ψιθύρων, την κρίση και την κάθαρση των θεατών. Το θέατρο, το πλέον ισχυρό όπλο της επικοινωνίας παρασιτεί στα σπλάχνα του Hesperides μόνο για να ενώσει σαν άνυσμα τους πόλους του κυκλαδικού αρχιπελάγους. Να γίνει η φορτισμένη εκείνη οντότητα που σωματοποιεί το ομο-ούσιον, το φυλάει και το μεταφέρει από λιμάνι σε λιμάνι, από οίκο σε οίκο παραμένοντας α-οικο.
Έναν αιώνα αργότερα από τις προσταγές του μοντέρνου μανιφέστου, οι δύο νεαροί αρχιτέκτονες που διασχίζουν το κατώφλι της ασφάλειας των σχολικών γνώσεων, πραγματοποιούν μια δεύτερη «έξοδο» προς τα καράβια. Αυτή τη φορά όμως, ξεπερνώντας επιδέξια τον ταξιδευτή δάσκαλο, στρέφουν το βλέμμα τους όχι στη δύναμη που κατακτά, και βάζει στα αμπάρια της τους θησαυρούς μιας γνώσης, αλλά σε εκείνη τη δύναμη που ενώνει. Μέσα από τα σχέδια τους ελευθέρωσαν επιτέλους εκείνα τα περιστέρια που φυλακίσαμε εδώ και χρόνια να φιλιούνται στη σκιά και τα άφησαν να πετάξουν στο γαλάζιο πέλαγος.
1. Le Corbusier, Για μια Αρχιτεκτονική, μτφ. Π. Τουρνικιώτης, εκδ.Εκκρεμές [β’εκδ] 2005, σ.71
2. M. Cacciari, Το Αρχιπέλαγος, μτφ. Ν. Κυριαζόπουλος, εκδ. Τραυλός, 1999
3. Μ. Foucault, «Άλλοι Τόποι [Ετεροτοπίες]» από το «Ετεροτοπίες και άλλα κείμενα», μτφ. Τ. Μπέτζελος, εκδ.Πλέθρον, 2012
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου